KraL_EmSaLSiZ

BiLMeCeLeR

Erzurum’da bilmeceye mesel denir. Uzun kış gecelerinde kadınlar ve erkekler ayrı ayrı yerlerde toplanır, eğlenir, birbirlerine hikaye anlatır, mesel sorar, yüzük oyunu oynarlar. Erkekler veya bayanlar arasında bazende “herfene” düzenlenir. Herfene yapıldığı gün, her ev kendisine verilen yemeği yapar, akşam üzeri toplantı yerine gidilir. Yemekler yenir, çaylar içilir, daha sonra buğdaydan yapılan kavurga, hedik gibi yiyecekler ortaya çıkartılır.

Herfene sonunda yapılan eğlencelerden en çok ilgi çekenlerin başında “mesel” denilen bilmecelerin sorulması gelir. Bilmece sorulmasının bir usulü vardır. Bilmeceyi soran karşısındakine “bil bakalım” dedikten sonra bir düşünme ve çözme zamanı bırakılır. Cevap vermekte güçlük çeken, bir takım ip ucları ister. Bunun için karşı “Canlı mı cansız mı?” “Yenilir mi içilir mi?” gibi sorular geliştirilir. Bazen bu oyunlar iki guruba ayrılarak ta oynanır.
Erzurum bilmecelerinin bir kısmını burada yayınlıyoruz.

 

Ak tavuk suya dalar (Pirinç)
Allah yapar yapısını,
Demir açar kapısını,
Yuvarlandı yumak oldu,
Geldi bize konak oldu (Çadır)
Ateşi yakar, pekmezi akar (Çıra)
Atlayarak yürür, patlayarak ölür (Pire)
Atlı kantar et tartar (Küpe)
Ben giderim o gider yanımda tın tın eder (Gölge)
Bir küçücük fıçıcık, içi dolu turşucuk (Limon)
Bir küçücük mil taşı, dolanır dağı taşı (Göz)
Bir yerinden girilir, üç yerinden çıkılır (Gömlek)
Biz biz idik
Otuz iki kız idik
Ezildik büzüldük
Bir duvara dizildik (Dişlerimiz)
Canlı gider, cansız kovalar (Araba)
Çarşıdan aldım bir tane, eve geldim bin tane (Nar)
Çarşıdan alınmaz, mendile konulmaz, tadına doyulmaz (Uyku)
Cıngıllı hamam
Kurnası tamam
Bir gelin aldım
Babası imam (Saat)
Dalda durur, elde durmaz (Kuş)
Dam üstünde kalaylı tas (Ay)
Derisi var, kanı yok (Körük)
Elde yapılır, ette asılır (Küpe)
Ey melez melez
Tandır başına gelemez
Gelse geri dönmez (Yağ)
Fildir, fiştir
Kayadır, taştır
Bunu bilmeyenin
Avradı boştur (Elmas)
Gece gider üşümez
Gündüz gider üşenmez
Beline kuşak kuşanmaz (Nehir)
Hanım içerde, saçı dışarıda (Mısır)
Her eve anahtarsız girer (Rüzgar)
Hey ne idim ne idim
Samur kürklü bey idim
Felek beni şaşırttı
Kızgın küle düşürdü (Kestane)
İçi ateş, dışı taş
Biri kuru, biri yaş (Dünya)
İki arkadaş birbirini kovalar (Gece-Gündüz)
İki merek, bir direk (Burun)
Kara kaşık, duvara yapışık (Kırlangıç)
Karanlık kapının kurdu
Vurdu kapıyı kırdı
Biri içeri girdi
İkisi kapıda durdu (Hırsız)
Küçük mezar
Dünyayı gezer (Ayakkabı)
Mavi atlas
Arşın yetmez
İğne batmaz (Gökyüzü)
Min min minare
Dibi daire
Yüz bin çiçek
Bir lale (Ay,Gök,Yıldızlar)
Ninenin etekleri
Süpür sokakları (Rüzgar)
On ay yatar
İki ay kalkar
Feneri yakar
Etrafa bakar (Ateş böceği)
O odanın içinde
Oda onun içinde (Ayna)
Pırıl pırıl pırtısı var
Abdestsiz ezan okur
Nikahsız karısı var (Horoz)
Şekere benzer, tadı yok
Havada uçar, kanadı yok (Kar)
Üç ayaklı bir bacaklı (Soba)
Üstü çayır biçerim
Altı göze, içerim (Koyun)